انواع سانحه

1.      انواع سانحه(Types of Disasters)

 

-         سوانح طبیعی (از قبیل سیل٬ زلزله٬ توفان٬ غیره)

-         سوانح دست ساخت بشر

-         سوانح صنعتی و تکنولوژیکی ( از قبیل آلودگی٬ آتش سوزی٬ انفجار٬ غیره)

-         سوانح پیچیده (از قبیل جنگ٬ نزاع داخلی٬ درگیریهای مسلح٬ غیره)

-         و سایر موارد دیگر (تصادفات جاده ای٬ کمبودها٬ غیره)

 

2.سوانح آرام(Slow Onset Disasters)

موقعیتهایی که در آن توانمندی مردم برای حفظ معیشت خود به آرامی به سمت نقطه ای تنزل می یابد که در آن سرانجام ادامه حیات به مخاطره میافتد. اینچنین موقعیتهایی نوعا بوسیله شرایط سیاسی٬ اقتصادی٬ اجتماعی٬ یا بومی به وجود می آیند.

 

3.سوانح غیر مترقبه:((Sudden Onset Disasters

حوادث ناگهانی که بوسیله پدیده های طبیعی مانند زلزله٬ سیل٬ توفان٬ و فوران آتشفشان بوجود می آیند. اینچنین سوانحی غالبا بدون هیچ گونه هشداری یا حداقل هشدار رخ می دهند و تاثیرسریع و نامطلوبی بر روی جمعیت انسانی٬ فعالیتها و سیستم اقتصادی می گذارند.

 

هدف نهایی از مدیریت سوانح

From HVc to HCv

 

HVc                                     HCV

حوادث زیاد                      حوادث زیاد

آسیب پذیری بالا                  توانمندی بالا

توانمندی پایین             آسیب پذیری پایین

 

4.حادثه:((Hazard

هر نوع حادثه طبیعی٬ دست ساخت بشر یا ترکیبی از هر دو آنها که به زندگی انسانها آسیب می رساند و خسارت به مال٬ معیشت٬ خدمات و محیط زیست می زند.

 

5.سانحه:((Disaster

اختلال جدی در عملکرد جامعه که منجر به خسارات زیست محیطی٬ مادی٬ و بشری گسترده می شود ونیز توانمندی جمعیت آسیب دیده برای پاسخ گویی به آنها به حد کافی نمی باشد.

 

مثال:

 توفان یا زلزله ای که در یک منطقه غیرمسکونی رخ می دهد نمی تواند به عنوان سانحه تلقی گردد.

زلزله زمانی تبدیل به سانحه می شود که تاثیر شدید و مخربی بر روی یک جمعیت٬ اموال آنها٬ و یا معیشت آنان و محیط زیست می گذارد. در این صورت میزان خسارت به قدری گسترده می شود که جمعیت به تنهایی توان مقابله با آن را ندارد ودر نتیجه آن نیاز به کمکهای بیرونی پیدا می کند.

در غیر اینصورت٬ اگر جمعیت به تنهایی توانایی مقابله با آن را داشته باشد٬ این حادثه به عنوان یک وضعیت اضطراری تلقی می شود نه یک سانحه.

وضعیت اضطراری وضعیتی است که در آن به یک واکنش سریع نیاز است. 

 

6.آسیب پذیری:((Vulnerability

مفهومی که مجموعه شرایط حاکم یا فشارهای اقتصادی٬ اجتماعی٬ فیزیکی و یا جغرافیایی را توصیف می کند. این مجموعه شرایط و فشارها توانایی جمعیت در خصوص کاهش٬ آمادگی و مقابله با حوادث را محدود می نماید.

 

7.توانمندی:((Capacity

توانمندی شامل منابع٬ امکانات٬ و نقاط قوت موجود در خانوارها و جوامع می شود که به آنها توانایی لازم برای مقابله٬ مقاومت٬ آمادگی٬ پیش گیری٬ کاهش و یا بهبودی سریع از یک سانحه را می دهد. 

 

 

8.ارتباط حادثه با سانحه:((Relationship: Hazard & Disaster

با افزایش آسیب پذیریهای موجود حوادث تبدیل به سانحه می شوند. چنانچه میزان حادثه خیلی گسترده باشد یا آسیب پذیری خیلی بالا و توانمندی نا کافی باشد درآن صورت ریسک خطر بالا می رود و از حد توان محلی خارج و جمعیت قادر به مقابله با آن نمی باشد و لذا سانحه رخ می دهد (حادثه تبدیل به سانحه می شود). 

 

9.کاهش اثرات بلایا:((Mitigation

اقداماتی که قبل از یک سانحه انجام می دهیم. این اقدامات با هدف کاهش اثرات نامطلوب یک سانحه بر روی جمعیت٬ جامعه و محیط زیست صورت می پذیرند.

 

10.پیشگیری از سانحه:((Prevention

اقداماتی که به منظور جلوگیری از سوانح یا کاهش شدت/تکرار حادثه ای خطرناک انجام می شوند به گونه ای که تبدیل به سانحه نشود. 

 

11.بازتوانی:((Rehabilitation

اقداماتی که بعد از یک سانحه به منظور برقراری مجدد خدمات پایه٬ کمک به مردم آسیب دیده برای جبران خسارات فیزیکی و امکانات جامعه٬ احیاء فعالیتهای اقتصادی و تامین حمایتهای روانی و رفاه اجتماعی بازماندگان انجام می گیرد. در حالی که بازتوانی در ابتدا بر روی توان جمعیت آسیب دیده برای از سر گرفتن زندگی کم و بیش عادی تمرکز می کند٬ ان بایستی همیشه در مسیر کاهش آسیب پذیری و بهبود سطح زندگی جمعیت حرکت نماید.

بازتوانی را می توان به عنوان فاز موقت بین امداد رسانی فوری و ادامه توسعه محسوب کرد.

 

12.بازسازی:((Reconstruction

بازسازی قسمتی از بازتوانی می باشد که ان را به عنوان جایگزینی ساختمانها٬ ماشین آلات٬ تجهیزات و مواد تخریب شده و یا آسیب دیده در یک سانحه تعریف می نمایند. بازسازی بایستی کاملا هماهنگ با برنامه های توسعه دراز مدت باشد٬ و نیز خطرات سوانح آینده و احتمالات کاهش اینچنین خطراتی با انجام یک سری اقدامات مناسب را نیز در نظر گیرد. ساختارها و خدمات آسیب دیده الزاما به حالت یا موقعیت قبلی خود بازگردانده نخواهند شد و ممکن است شامل جایگزینی هر گونه تمهیدات یا تدارکات موقت ایجاد شده به عنوان بخشی از پاسخ گویی یا بازتوانی اضطراری شود.

 

13.مدیریت سانحه:((Disaster Management

فرآیندی سیستماتیک به منظور بکار گیری تصمیمات اجرایی٬ سازمانی٬ مهارتها٬ و ظرفیتهای عملیاتی برای اجرای سیاستها٬ استراتژی ها و توانمندی های جامعه و جمعیت  در جهت کاهش اثرات حوادث طبیعی٬ سوانح تکنولوژیکی و زیست محیطی مرتبط به آن می باشد.

 

14.پنج مولفه اصلی فرآیند مدیریت سانحه:((DM Components

1. برنامه ریزی ((CP
2. آمادگی سازمانی
3. آمادگی در سطح جامعه
4. پاسخ گویی
5. بازتوانی

 

15.برنامه ریزی برای سوانح غیر مترقبه:((Contingency Planning

فرآیند تشکیل اهداف٬ رویکردها٬ و دستور العمل های آماده سازی عاملین درگیر در پاسخ گویی به سانحه به طور موثر و بر اساس سناریوها و آمادگی های صحیح و درست.

 

16.سناریو:((Scenario

شرح یک دوره محتمل حوادثی که می تواند رخ بدهد که خود پایه ای برای فرضیه های برنامه ریزی می باشد.

 

17.دستور العمل های عملیاتی استاندارد:((SOP

سلسله مراحل و اقدامات جامع در سیستم پاسخ گویی یک سازمان که می تواند با عملیاتی نمودن برنامه پاسخ گویی به سانحه منجر به واکنش سریع و موثر گردد.